Câu hỏi về lãi suất tái chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn

Hỏi

Vừa qua ngân hàng Nhà nước có QĐ 306 điều chỉnh lãi suất tái cấp vốn là 7,5%/năm, lãi suất chiết khấu là 6,0% năm.

Có môt câu trong văn bản được nêu như sau: "... Hôm nay trên thị trường mở đã chốt lãi suất trúng thầu là 25%...."

Tôi không hiểu rõ lắm về lãi suất tái cấp vốn, lãi suất chiết khấu, lãi suất trung thầu. Nhờ anh em có ai hiểu rõ vấn đề này xin chỉ giáo cho anh em được mở mang kiến thức.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Trả lời

1) Theo điều 9 của luật ngân hàng Nhà nước thì tái cấp vốn là hình thức ngân hàng Nhà nước cấp tín dụng có bảo đảm cho các ngân hàng nhằm cung ứng vốn ngắn hạn. Như vậy lãi suất tái cấp vốn là lãi suất được sử dụng trong trường hợp NHNN tái cấp vốn cho các ngân hàng.

Còn lãi suất tái chiết khấu là một hình thức của lãi suất tái cấp vốn được áp dụng khi ngân hàng nhà nước tái chiết khấu các thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn cho các ngân hàng.

Thuật ngữ chiết khấu bạn nên hiểu là NHNN mua tín phiếu của các ngân hàng trước kì hạn và sẽ thanh toán cả gốc và lãi của thương phiếu mà NHNN mua. Do đó trong các cuộc đấu giá bán các thương phiếu này. Quyền ưu tiên sẽ dành cho NH nào đưa ra lãi suất thấp hơn.

2) Để hiểu rõ thế nào là lãi suất tái cấp vốn, lãi suất tái chiết khấu cũng như lãi suất trúng thầu (qua thị trường mở) có lẽ bạn cần phải hiểu được thế nào là ngân hàng trung ương, các chức năng cũng như trách nhiệm thực thi chính sách tiền tệ của NHTW trong việc kiểm soát lạm phát, ổn định giá cả, góp phần đảm bảo công ăn việc làm và tăng trưởng kinh tế. Song cũng không đến nỗi quá phức tạp. Tôi sẽ đi ngay vào chia sẻ những thắc mắc của bạn.

Lãi suất tái cấp vốn là loại lãi suất mà ở đó NHTW áp dụng cho các nghiệp vụ tái cấp vốn cho hệ thống ngân hàng trung gian (bao gồm ngân hàng thương mại, sau đây gọi là ngân hàng thương mại - NHTM). Ở Việt Nam, NHTW tái cấp vốn cho các NHTM qua các hình thức: cho vay lại theo hồ sơ tín dụng; chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác; cho vay lại dưới hình thức cầm cố các giấy tờ có giá ngắn hạn. Như vậy, mức lãi suất tái cấp vốn theo QĐQĐ-NHNN (ngày 30-01-2008) là 7.5%/năm được áp dụng cho nghiệp vụ cho vay lại theo hồ sơ tín dụng và cầm cố các giấy tờ có giá. Lưu ý rằng mức lãi suất này đã tăng hơn 1% so với QĐ số 1746 (ngày 1-12-2005) là một phần trong chính sách kiểm soát lạm phát hiện nay. Trong khi đó, lãi suất chiếu khấu (tái chiết khấu) là 6.0% được áp dụng cho các nghiệp vụ chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác như tín phiếu Kho bạc (T_bill), chứng chỉ tiền gửi (CD)... Đều dễ nhận thấy là lãi suất chiết khấu phải thấp hơn lãi suất tái cấp vốn thông thường nhưng lãi suất hiệu dụng (effective rate) thì phải cao hơn mức lãi suất chiết khấu công bố. Lãi suất chiết khấu ở đây cũng chính là một hình thức của lãi suất tái cấp vốn. 306/2008/

Lãi suất trúng thầu là mức lãi suất mà các NHTM tham gia đấu thầu tín phiếu Kho bạc do NHTW tổ chức trên thị trường mở (open market). NHTW tham gia trên thị trường mở với tư cách là chủ thể mua, bán các giấy tờ có giá ngắn hạn (Luật NHNN sửa đổi 2003 sửa lại là mua bán ngắn hạn các giấy tờ có giá chứ không phải mua bán các giấy tờ có giá ngắn hạn như Luật 1997) với các NHTMNHTW sẽ tham gia với tư cách là chủ thể mua vào các giấy tờ có giá từ các NHTM. Giấy tờ có giá thường được giao dịch trên thị trường mở là tín phiếu kho bạc. Ngược lại,trong thời kỳ lạm phát cao như ở Việt Nam hiện nay thì việc NHTW bán ra các tín phiếu kho bạc (đại lý cho Kho bạc) nhằm hút bớt tiền trong lưu thông là điều dễ hiểu. NHTW phát hành tín phiếu nhằm thực thi chính sách tiền tệ thông qua thị trường mở. Khi tham gia trên thị trường mở thì mọi thành viên có quyền ngang nhau và NHTW cũng không phải là ngoại lệ, nghĩa là NHTW cũng phải tham gia với tư cách là một thành viên và có quyền bình đẳng như bao thành viên khác. Song điều này ở Việt Nam thì "chưa" đúng. Ngày 13-2-2008 vừa qua, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 346/QĐ-NHNN về việc phát hành tín phiếu Ngân hành Nhà nước bằng VND dưới hình thức bắt buộc đối với các NHTMtỷ đồng, kỳ hạn là 364 ngày, lãi suất là 7,80%/năm.
nhằm điều tiết cung tiền trong lưu thông. Nếu muốn cung ứng thêm tiền ra lưu thông, với tổng giá trị tín phiếu phát hành là 20.300

Để tính lãi suất hiệu dụng tôi xin lấy ví dụ ở Việt Nam vừa qua, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 346/QĐ-NHNN ngày 13/2/2008 về việc phát hành tín phiếu Ngân hành Nhà nước bằng VND dưới hình thức bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng. Nội dung tóm tắt là:

- Tổng giá trị tín phiếu phát hành bắt buộc là 20.300 tỷ đồng,

- Kỳ hạn là 364 ngày,

- Lãi suất là 7,80%/năm,

Thông thường tín phiếu được phát hành theo phương thức chiết khấu, nghĩa là được bán với giá thấp hơn mệnh giá (giống như chiết khấu thương phiếu). Tuy nhiên do xuất phát từ mục tiêu rút bớt tiền từ lưu thông nhằm kiềm chế lạm phát nên gốc và lãi tín phiếu sẽ được NHNN thanh toán khi đáo hạn (ngày 16/3/2009), đồng thời các tổ chức tín dụng không được sử dụng tín phiếu mua đợt này trong các giao dịch tái cấp vốn với NHNN.

Xét trường hợp ngân hàng ACB mua 1.500 tỷ đồng tín phiếu thì đến ngày đáo hạn 16/3/2009 sẽ được NHNN thanh toán tổng cộng số tiền:

1.500(1+ 364 x 7,8%/365) = 1.616,68 (tỷ đồng), trong đó tiền lãi ACB được hưởng là:

1.616,68 - 1.500 = 116,68 (tỷ đồng).

Như vậy, ACB đã bỏ ra số tiền 1.500 tỷ đồng và sau khoảng 1 năm đã thu được số lãi là 116,68 tỷ đồng. Vậy lãi suất hiệu dụng trường hợp này là:

116,68 / 1.500 = 0,0778 (tức khoảng 7,8%/năm).

Nghĩa là trường hợp này lãi suất tín phiếu 7,8%/năm cũng chính bằng lãi suất hiệu dụng.

Trường hợp giả định, lãi tín phiếu được NHNN thanh toán cho ACB ngay thời điểm mua tín phiếu. Vậy ACB chỉ phải bỏ ra số tiền: 1.500 - 116,68 = 1.383,32 (tỷ đồng) để mua tín phiếu nhưng vẫn có được số lãi là: 116,68 tỷ đồng. Lãi suất hiệu dụng trường hợp này là:

116,68 / 1.383,32 = 0,084 (tức khoảng 8,4%/năm).

Từ những ví dụ trên bạn có thể lập công thức tính lãi suất hiệu dụng (Re) như sau:

Re = R/[1 - n.R/365]

Trong đó: R là lãi suất chiết khấu tín phiếu, n là thời hạn tín phiếu (ngày).

Thay ví dụ trên vào công thức, ta cũng tính được:

Re = 7,8%/[1 - 364 x 7,8%/365] = 8,4%

Lưu ý: số ngày cơ bản được sử dụng trong công thức có thể thay đổi tuỳ theo quy ước hay tập quán các nước. Chẳng hạn, US (NASD) và European là 30/360, hoặc số ngày thực của tháng/ số ngày thực của năm, hoặc số ngày thực của tháng/năm là 365, hoặc số ngày thực của tháng/ năm là 360 (chiết khấu thương mại).